Sessizliğin tanığı: asırlık Toprakkale Camii

Toprakkale Camii, Abdi oğlu Mirza tarafından Hicri 1099, Miladi ise 1688 yılında Ağrı'nın Eleşkirt ilçesine 14 kilometre uzaklıkta bulunan Toprakkale köyünün kuzeybatısında, 19. yüzyılın başına kadar sağlam bir kaleyi de üzerinde barındıran Urartu dönemine ait höyüğün eteklerinde yer alıyor.

Sonraki dönemlerde yanları genişletilerek köyün mezarlığına dönüştürülen bu bölümde Osmanlı dönemine ait birçok mezar bulunmaktadır.

Tarihi cami hakkında İLKHA'ya konuşan Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. İlhami Gülçin, caminin kentin en eski yapılarından biri olduğunu belirtti.

Köyün tarihte önemli bir yerinin olduğunu altını çizen Gülçin, "Bu camimiz 1688 tarihinde Mirza oğlu Abdi tarafından yapılmıştır. Cami gerçekten çok eski bir yapı belki Ağrı'nın en eski yapılarından biridir. Cami gördüğünüz şekilde 12 metre uzunluğunda ve 12 metre eninde kare şeklinde bir camidir. Cami kesme taşlardan yapılmadır. Hemen caminin arkasında bulunan ve Urartulardan kalma, birçok medeniyete de beşiklik yapmış olan bu alanda Urartu kalesini görüyorsunuz. Urartu Kalesinin hemen arka tarafında yine Toprakkale Kalesi mevcuttur. Cami yapıldıktan sonra Osmanlı paşalarının da birçoğunun mezarlarının bulunduğu bir kabristan var. Köy tarihte de oldukça önemli bir konuma sahiptir." dedi.

Çaldıran seferi sırasında Yavuz Sultan Selim'in ordusunun Toprakkale köyünde mola verdiğini hatırlatan Gülçin, "Okuduğum bir kaynakta Yavuz Sultan Selim, Çaldıran seferine çıkarken ordu burada karargah kuruyor ve gerçekten bezmiş. İstanbul'dan Eleşkirt'e kadar gelen ordu burada bir sıkıntı ile karşılaşıyor. Yorulduklarını padişaha söyleyen askerlere Yavuz Sultan Selim, "siz gelmezseniz ben tek başıma çıkar giderim" der ve ordu heyecana gelir. Yavuz Sultan Selim'i takip eden ordu Çaldıran Ovasına gidiyor." ifadesini kullandı.

Köyün tarihi bilgi veren Toprakkale Köyü Muhtarı Mehmet Sena Yakut, "Toprakkale 1634 yılında Yavuz Sultan Selim tarafından İran Perslerinden alınmıştır. 1634 yılında ilçe merkezi olmuş daha sonra 1926-1927 yılları arasında şuan ki Eleşkirt, Toprakkale'nin eski ismi olan Alaşkert ismini alarak ilçe oluyor. Trabzon-İran İpekyolu bu bölgeden geçtiği için ilçe Toprakkale'den 1926 yılında alınıp şuan ki Eleşkirt ilçesine veriliyor." şeklinde konuştu.

Tarihi camini yakın zamanda restorasyonu yapıldığını belirten Yakut, "Toprakkale de yapılan resmi kazılarda Urartular ve Lidyalılar'a ait kalıntılar bulundu. Arkamızda görünen kale, Persler ve Medler den kalma. Daha sonra kalenin yönetimi Urartular'a geçmiştir. Kalenin asıl amacı höyüktür. Tarihi camimiz Urartular dan kalma höyüğün eteklerinde yapılmıştır. Camimiz, Hicri Takvime göre 1099 yılında yapılmıştır, Miladi Takvime göre ise yaklaşık 330 yıllık bir geçmişi vardır. Camimiz sürekli açıktır, ibadete kapatılmamıştır. Son olarak 2021 ve 2022 yılları arasında Ağrı Valiliği tarafından restore edilmiştir. Şuan da hali hazırda ibadete açıktır. Köyümüz Eleşkirt'in en büyük köyüdür ve resmi kaynaklara göre 276 hane sayımız vardır, yaklaşık 1376 nüfusa sahip bir köydür. Höyük ile ilgili Erzurum Atatürk Üniversitesi tarafından yapılan araştırmada 4 katlı bir yapının olduğuna dair bilgi veriliyor." diye konuştu.