Alışveriş ve Ticaret Ahlakına Dikkat Edelim!

Zamane insanlarının çoğunda olan alışveriş hastalığı ve toplumun bel kemiği olan esnaf ve tüccar sınıfının durumuna ve ticaret ahlakı konusuna değinmek istiyorum.

Daha öncede yazdığım gibi; Bizler nedense İslam’ı sadece namaz ve oruç gibi ibadetlerden ibaret zannederiz. ALLAH’ın bunların dışındaki cihad, irşad, adalet, doğruluk, kul hakkı, muamelat gibi emir ve nehiylerini hep göz ardı ederiz.

Yüce dinimiz İslam, bizlere bir alışveriş şekli, bir ticaret ahlakı öğretmiştir. Bu ahlakın başında dürüst davranmak vardır. Yalan ve aldatmaktan kaçınmak vardır. Zira doğruluk ve dürüstlük, mümin olmanın gereğidir. Peygamber Efendimiz (S.A.V.)’in “Bizi aldatan bizden değildir” -Müslim, Îmân:164- uyarısı, müminin insanlarla olan ilişkisinde vazgeçilmez bir ilkedir.

Dinimizin önemli emirlerinden olan ve geçmiş kavimlerin helakine sebep olan ticaret ahlakına yeterince önem vermiyoruz maalesef. İnsanlar namazımıza niyazımıza değil, muamelat ve alışverişimizde olan dürüstlük ve samimiyetimize bakarak İslam’ı ve tüm Müslümanları değerlendiriyor. Olumlu ve müspet bir davranışımızın tebliğ yerine geçtiğinden insanlar İslam’a yaklaşır. Olumsuz ve menfi bir izlenimde ise insanların İslam'dan uzaklaşmasına sebep olacağımızdan büyük vebal altına girmiş oluruz.

İslam’ın ilk dönemleri incelendiğinde, İslam’ın daha çok Müslüman tüccarların eliyle yayıldığı görülür. Hindistan, Endonezya ve Malezya örneklerinde olduğu gibi, erdemli davranışları ve dürüst ticari hasletleri sayesinde, halkların topluca Müslüman olmasına vesile olmuşlardır. Şu an dünyada halkının tamamı Müslüman olan birçok belde savaş ile değil, gönül erleri ve dürüst Müslüman tüccarların eliyle İslam beldesi olmuştur.

Alışveriş ve ticaretine dikkat etmeyen kavimlerin helak olması, konunun önemini bizlere gösteriyor. Kur’an-ı Kerim’de kıyamete kadar gelecek ümmetlere ibret olması için Şuayb (A.S.)‘ın kavmi olan Medyen ve Eyke halklarının helâkinin, ticaret ahlâklarının son derecede bozulmuş olması sebebiyle olduğu bildirilmektedir. -Hud Suresi: 84-85- ve Araf 85-

Bütün bunlara rağmen dürüst ve güvenilir esnaf-tüccar maalesef azınlıkta kalmaktadır. Belki de bunun için Hazreti Peygamber (S.A.V.), dürüst tacirlere büyük mükâfat müjdeleyerek: “Dürüst ve güvenilir tüccar, peygamberler, sıddıklar ve şehitlerle beraberdir.” -Tirmizî, Büyû', 4- buyurmuştur.

Peygamber Efendimiz (S.A.V.), “Kusurlu bir malı, kusurunu açıklamadan satması Müslümana helâl değildir.” -İbn Mâce, Ticâret, 45- emriyle de bizleri uyarmıştır. Zira malın kusurunu gizlemek, alışverişin bereketini, insanların birbirine olan güvenini yok eder. Satıcı, her ne kadar kâr etmiş gibi gözükse de onun meşru olmayan kârı hüsrana dönüşmeye mahkûmdur.

Maalesef toplumumuzda namaza hatta gece namazına son derece önem veren birçok kişinin ticaretlerine, borçlarına, ticaret ahlakına ve diğer muamelatlarına önem vermediklerini ve bu konuda toplumda kötü örnek olduklarını görüyoruz. Onun için hayatımızın bütün alanlarında olduğu gibi ticaret ve muamelatlarımızı da İslam’a göre tanzim etmek zorundayız. Ticaretimizde İslami ölçüye uymamayı basite almamalıyız. Unutmayalım ki, ticarette İslami ölçülere uygunluk asıldır. Aksi hüsrandır.

Son olarak kapitalist düzenin bizlere dayattığı aşırı alışveriş ve tüketim kültüründen vazgeçmemiz gerçeği hayati bir konudur. İhtiyacımız olan bir malı yine ihtiyacımız ölçüsünde almalıyız. Sırf reklamı yapılıyor veya sırf yakınlarımıza ve başkalarına hava atalım diye israf ederek bu tuzağa düşmeyelim. Revaçta olan bir malı sırf el âleme gösteriş olsun diye alıp, israf etmemeli ve kapitalist sistemin tuzağına düşmemeliyiz. Fakirlik ve kıtlık içinde olan insanların halini düşünelim de dünya emperyalizmine oyuncak olmayalım.  Bir gün bizlerde kıtlık, açlık ve fakirlikle imtihan edilebiliriz.

Unutmayalım ki Abdullah bin Ömer’in (R.A.) dediği gibi: “İsrafta hayır, hayırda da israf yoktur”

Selam ve dua ile...